1990’ların başında keşfedilen mağara, ATLAS dergisinin Ocak 1994 teki sayısına kapak olmuş, mağara hakkında detaylı bir şekilde yer almıştır. Aynı dönemde Boğaziçi Üniversitesi Mağara Araştırma Kulübü (BÜMAK) üyeleri tarafından haritası çıkarılan Dağlı Kuylucu Türkiyenin en derin mağaraları sıralamasında 17 nci, Kastamonuda ve Karadeniz Bölgesinde 1 nci sırada yer almaktadır.  Bu tarihten sonra Dağlı Kuylucu mağara araştırmacıları ve ekiplerince oldukça sık ziyaret edilen bir yer haline gelmiştir.

 

    Çeşitli ekiplerce 200 metreye kadar iniş gerçekleştirilen Dağlı Kuylucu’nun bilinen derinliği -290 metre olmakla birlikte içindeki birçok sırrı halen korumayı sürdürüyor.

 

• TOPOGRAFİK ÖZELLİKLER

 

    Yapılan çalışmalar sonucu Dağlı Kuylucunun mağara duvarlarının kireçtaşından oluşan tavan bölümlerinin suyun etkisiyle çökmesi ile oluşmuş bir çökme dolini olduğu ortaya çıkmıştır. Mağara içinde yatay olarak bulunan mağaralar bu teoriyi desteklemektedir. Orman içinden doğan bir su kaynağı kulyucun hemen yanındaki bir cadı kazanında toplanır ve oradan mağara girişinin 50 metre kadar altından fışkırarak mağaranın bilinmeyen derinliğine dökülür.

 

 

• ÇEVRESEL ÖZELLİKLER

 

    Çevresi ormanlık olduğundan mağarayı uzaktan görmek mümkün değildir. Bu yüzden mağara ağzına kadar inmek gerekir. Ayrıca mağara çevresinde suyun aşındırma etkisi ile oluşmuş bir çok doğal su yolu, çukur ve cadı kazanı bulunmaktadır.

 

• ULAŞIM ve KONAKLAMA

 

    Dağlı Kuylucuna Kastamonu-Cide karayolundan ulaşılır. Karayolundan Hamitli köyüne ayrılan yoldan sonra tabelayla gösterilen noktadan yaklaşık 250 metre kadar yürünüldükten ve kayalardan oluşan 25-30 metrelik bir inişten sonra mağaranın ağzına varılır. Mağaraya yakın orman içinde kamp alanları bulunmaktadır. Arazi araçları ile buralara ulaşılabilir. Cide ilçesinde bulunan otel ve pansiyonlar gecelik konaklama için idealdir. 

 

 

• DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

 

    Zira bölgedeki kayalar yaz aylarında bile nemli olduğundan oldukça kaygandır. Mağaraya giriş ancak uygun ekipmanlarla yapılabildiğinden özellikle kenar kısımlardan uzak durulması tavsiye edilir. Kaygan zemine karşı tabanı uygun malzemeden yapılmış ayakkabı giyilmesi gerekir. Gerektiğinde Dağlı köyünde oturan vatandaşlardan da rehberlik yardımı alınabilir.

 

• EFSANELER

 

    İnanışa göre mağaranın içinde bir kız (Kuyluç Kızı) yaşıyor ve mağaraya yaklaşan genç erkekleri sesiyle büyüleyip mağaraya çektiği rivayet ediliyor. Bu yüzden çevre köylerde oturan genç erkekler mağaraya pek yaklaşmamaktadır.